Vragen en antwoorden over de APN

... de productie van gerecycled asfalt nog niet goed onder de knie heeft. Door over een beperkte tijd experimenten te kunnen uitvoeren zou APN kunnen werken aan een schoner productieproces, zo was de stelling. Eind 2020 concludeerde de asfaltcentrale dat de verhoging niet meer nodig was en werd het verzoek ingetrokken. Bij metingen tijdens productie die daarna zijn uitgevoerd bleek ook dat de concentratie benzeen binnen de gewone (niet opgehoogde) norm bleef.

2. PAK’s:
Terwijl de uitstoot van benzeen dus gewoon binnen de normen bleef, werd afgelopen juni wel maar liefst 17x de toegestane concentratie van PAK’s  (polycyclische aromatische koolwaterstof) gemeten bij APN. Het ging met name om de PAK naftaleen. Over de negatieve gezondheidseffecten van naftaleen is men iets minder stellig dan bij benzeen, maar ook rond naftaleen is er voldoende aanleiding om te streven naar een minimale blootstelling. Dat zijn we zelfs verplicht, omdat naftaleen net als benzeen een zeer zorgwekkende stof (ZZS) is. Daar komt bij dat geuroverlast die mensen ondervinden, of dit door naftaleen komt of door andere stoffen, heel hinderlijk is. Ook kan uitstoot bij sommige mensen leiden tot geprikkelde luchtwegen. Ook deze vorm van overlast nemen we zeer serieus. Wel kan het waardevol zijn te vermelden dat de GGD hierover stelt dat de concentraties PAK/naftaleen waar omwonenden aan zijn blootgesteld niet zal leiden tot kanker of andere ernstige ziektes.

... bij houtstook, sigarettenrook en in het verkeer. Maar dus ook bij de productie van gerecycled asfalt. Die uitstoot willen we natuurlijk minimaliseren.

Toch oordeelde de omgevingsdienst (ODRN) dat een tijdelijke verruiming van de norm verantwoord kon zijn. Enerzijds is er het maatschappelijke belang om asfalt te willen recyclen. Dat bespaart veel grondstoffen en oud asfalt dat anders zou moeten worden ‘gedumpt’. Anderzijds is er de volksgezondheid, waarmee natuurlijk nooit de prijs daarvoor mag worden betaald. De combinatie van de hoeveelheid benzeen, de hoogte van de schoorsteen, en andere omstandigheden, zouden er volgens modellen van de ODRN voor zorgen dat de verhoogde concentratie benzeen op leefniveau (waar mensen wonen, werken, ademen) verwaarloosbaar zou zijn. Een maatwerkvoorschrift zou APN de gelegenheid geven om voor beperkte tijd, onder bepaalde omstandigheden, een hogere concentratie benzeen uit te stoten dan onder normale omstandigheden. Er werd geoordeeld dat de maatschappelijke belangen dat het maatwerkvoorschrift diende (recycling en lagere uitstoot op lange termijn) het verwaarloosbare effect op de omgeving oversteeg.

... het voorschift lag begin 2020 al voor, en was toen voor de fractie van GroenLinks Nijmegen al reden om hierover vragen te stellen.
Vragen die we stelden waren:

• Is deze beslissing zorgvuldig genoeg genomen? Moeten we geen extra expertise van de GGD inschakelen om de gezondheidseffecten ervan te beoordelen? (reactie: de beoordeling van het maatwerkvoorschrift was solide onderbouwd)
• Wordt benzeen als losse stof beoordeeld, of wordt ook beoordeeld wat het effect is in combinatie met andere aanwezige luchtverontreiniging? (reactie: stoffen worden individueel beoordeeld)
• Kan het college veel regelmatiger metingen uitvoeren bij de APN en hierover meer openheid verschaffen? (reactie: er vindt binnenkort een meting plaats en we worden daarover geïnformeerd)

Daarmee was de kous voor ons nog niet af, daarom namen we vervolgstappen.

... aan het model dat de ODRN gebruikte, en de korte marginale verhoging op leefniveau zou inderdaad dermate verwaarloosbaar zijn dat deze voor korte termijn acceptabel bevonden werd. Net als de fractie van GroenLinks maakten zij zich wel zorgen over de handhaving, de wijze waarop over langere termijn steeds lagere emissies worden afgedwongen, en de communicatie met de omgeving. Want bij stoffen als benzeen levert vooral de langdurige structurele blootstelling een gezondheidsrisico op, ook als de concentratie relatief laag is.

Er moet dus meer gebeuren, maar met hap-snap-plannen en pleisters-plakken zouden we geen recht doen aan de situatie. Daarom besloten we een expert-meeting te organiseren met experts van binnen en buiten de ambtelijke organisaties. In de zomer van 2020 vroegen we de andere fracties in de Nijmeegse raad hier samen met ons aan te werken. Op 10 maart 2021 vond de expert-meeting plaats, en spraken we in veel detail over de luchtkwaliteit rond de Nijmeegse kanaalhavens. Daarbij waren experts van onze gemeente, een milieukundige van de GGD, een onafhankelijke milieu-arts, en een professional van DCMR, de omgevingsdienst van Zuid-Holland waar onder andere de industrie en de scheepvaart van Rotterdam onder vallen, en waar ze met een aantal van onze uitdagingen op nog grotere schaal ervaring hebben. Ook werd er voor deze meeting een concept luchtmeetplan voorbereid door de gemeente, om meer garanties te kunnen geven over de luchtkwaliteit in Nijmegen West.

... van de industrie in de volle breedte. Dus niet alleen de stoffen die men ‘verwacht’ te meten, maar breder. Voor het eerst in lange tijd werd daarbij ook gemeten op PAK’s. Eerder werd er altijd uitgegaan dat de APN geen PAK’s kon uitstoten als er geen teerhoudende grondstoffen worden gebruikt. Het gebruik van teerhoudende grondstoffen is verboden, en zonder deze stoffen zouden er geen PAK’s vrij moeten komen. Omdat de meting kostbaar is werd deze kennelijk niet standaard uitgevoerd. Helaas bleek dit vertrouwen onterecht. Er is nog altijd geen helderheid gegeven hoe deze PAK’s toch konden ontstaan, of APN vervuilde grondstoffen aangeleverd heeft gekregen, of er bewust is gefraudeerd of dat er iets anders speelt.

... horen wat ons betreft niet op deze plek thuis. Tot voorkort was er geen meerderheid in de raad om de vergunningen van vervuilende industrie ook daadwerkelijk af te bouwen. Dat zou de meest gangbare route zijn.

Maar dit is geen ‘normale’ situatie. Een fabriek produceert bij een onaangekondigde meting veel meer schadelijke stoffen dan is toegestaan. Dan verwacht je dat er opgetreden wordt. Maar de landelijke wetgeving bepaalt welke actie een lokale overheid daarbij kan ondernemen, en het sluiten van een fabriek behoort op dit moment niet tot de mogelijkheden als men dat zou willen. Wel heeft het college veel meer middelen ingezet om bij iedere grote productie van APN de uitstoot te meten, en wordt er met de zwaarst mogelijke middelen ingegrepen als er overtredingen plaatsvinden.

Maar er is ook goed nieuws! Want door alle commotie die is ontstaan, is er een nieuwe meerderheid in de raad ontstaan die vindt dat er een exit-strategie moet worden ontwikkeld voor de vervuilende industrie in Nijmegen West. Met deze plannen moet er zo snel mogelijk worden gewerkt aan een industrieterrein rond de kanaalhavens waar voor vervuilende industrie geen plek meer is. Uiterlijk 2030 moet het wat de raad betreft zover zijn.

... hebben op dit moment fijnstof en stikstof. Deze luchtverontreiniging wordt vooral geproduceerd door wegverkeer, scheepvaart en houtstook, en in mindere mate door de industrie. In het verleden heeft de GGD wel eens modellen losgelaten op de concentraties fijnstof en stikstof van Nederlandse gemeenten, en Nijmegen doet het in dat opzicht niet goed. Een belangrijke factor daarbij is de scheepvaart, die nog veel vaart met oude motoren met slechte verbranding. Lokaal hebben we daarop helaas beperkte invloed. De GGD berekende een aantal jaar geleden dat Nijmegenaren gemiddeld 420 dagen korter leven door fijnstof en stikstof in de lucht. Dat zijn hele zorgelijke aantallen. Maar het sluiten van de APN, wat dus om andere redenen heel wenselijk is, zou daar waarschijnlijk geen dag van af halen. Gelukkig worden er de afgelopen jaren ook veel andere middelen ingezet om de luchtkwaliteit te verbeteren (https://nijmegen.groenlinks.nl/nieuws/groenlinks-blijft-knokken-voor-schone-lucht-nijmegen-west).

... om maatschappelijke belangen te waarborgen, en er zijn geen aanwijzingen dat dit niet is gebeurd. Ook zijn alle afwegingen over het maatwerkvoorschift gewoon in de openbaarheid gedeeld, daarom konden we er ook vragen over stellen voordat het zou worden aangenomen - overigens is het maatwerkvoorschrift benzeen nooit in werking getreden. In de documenten van het WOB-verzoek stond geen enkele afweging rond het maatwerkbesluit dat niet al meer dan een jaar openbaar was. GroenLinks juicht het toe dat omgevingsdiensten elkaar adviseren en samen met het ministerie met suggesties voor andere afdelingen komen. Deze werkwijze is helemaal in lijn met de aanbevelingen het rapport ‘Om de leefomgeving’ van de commissie Van Aartsen. Dat wil niet zeggen dat we als politieke partij de plannen van omgevingsdiensten altijd blind zullen steunen en dat hier geen discussie over kan zijn. En zoals bij iedere overheidsorganisatie vinden we het altijd belangrijk te blijven streven naar nog meer openbaarheid van informatie en een eenvoudige toegang daartoe.

... industrie in Nijmegen, die past bij deze tijd. We moeten veel meer maakindustrie terughalen naar Nederland om meer duurzame werkgelegenheid te creëren en minder afhankelijk te worden van het buitenland. Ook is dit een hele goede plek voor watergebonden bedrijvigheid. Ook dat is belangrijk, omdat transport over water vele malen duurzamer is dan transport over weg of door de lucht. Met de grootste binnenhaven van Nederland heeft Nijmegen daarbij een hele waardevolle positie. Het is wel nodig dat de binnenvaart veel schonere schepen gaat gebruiken.

Samen met de PvdA, de SP en VoorNijmegen.nu dienden we een motie in die uitspreekt dat de vervuilende industrie rond de kanaalhavens op korte termijn moet worden afgebouwd. Het criterium daarbij is dat bedrijven een substantieel negatief effect hebben op het leefmilieu. Denk daarbij aan het uitstoten van ongezonde of stinkende lucht die we op andere plekken in de stad ook niet toestaan. Dat gaat verder dan de wettelijke normen, die een zekere mate van ongezonde vervuiling gewoon toestaat. Maar bedrijven die schoon opereren, of die de komende jaren hun productieprocessen zo kunnen aanpassen dat er geen substantieel negatief effect op de omgeving meer is, blijven meer dan welkom. Lukt dat niet? Dan zullen deze bedrijven op zoek moeten naar een andere plek.

... welke bedrijven in Nijmegen-West welke vergunningen hebben en welke stoffen zijn gemeten bij onaangekondigde metingen de afgelopen periode (de zogenaamde ‘bedrijfsemissies’). Bij deze inventarisatie is dus ook op stoffen gemeten die in het verleden niet werden gemeten, zie ook de vraag “Waarom zijn er de afgelopen jaren niet vaker metingen uitgevoerd naar PAK’s?” hierboven.

Op basis hiervan willen we de discussie met het college voeren over de toekomst van het bedrijventerrein en de handhaving daarop. Wat GroenLinks betreft zou het eenvoudiger moeten zijn om te achterhalen welke bedrijven welke invloed hebben op de leefomgeving en de vergunningen die daarbij horen. Met een klik op de muis zouden mensen inzage moeten hebben in deze informatie, en de geschiedenis van metingen die in het verleden zijn uitgevoerd.

Het is op dit moment nog veel te lastig hier als buitenstaander voldoende inzicht in te hebben, en het is belangrijk dat er wordt geïnvesteerd om dat te verbeteren. Dit sluit aan bij het nieuwe luchtmeetnet, waarmee meer informatie wordt gegeven over de luchtkwaliteit op leefniveau. Met die combinatie meten we de lucht aan de bron, én waar mensen er aan worden blootgesteld, en is deze informatie voor iedereen goed terug te vinden.

Tot slot willen we daarbij het gesprek voeren of de werkwijze en de capaciteit van de controlerende instanties voldoet aan onze hoge eisen, en welke rol de industrie zelf heeft om meer openheid en garanties te geven op een schone werkwijze. Het college geeft aan na de inventarisatie met een actieplan te komen om tekortkomingen aan te pakken. Dat zullen we kritisch beoordelen en waar nodig aanscherpen.