Kort gezegd houdt het basisinkomen in dat mensen maandelijks een bepaalde geldsom krijgen die voldoende is om van te leven. Waarbij, in tegenstelling tot het huidige uitkeringssysteem, bijverdiend mag worden zonder dat wordt gekort op het basisinkomen. De discussie is al tientallen jaren oud, maar heeft nog geen conclusie bereikt. Wel zijn er in andere landen experimenten gedaan die aantonen dat arme en minder kansrijke mensen gezonder, gelukkiger en ondernemender werden. Immers het systeem vertrouwt op eigen kracht, talent en motivatie. Op het internet zijn talloze voorbeelden te vinden, zoals het MINCOME Program dat al in 1974 in Canada startte en recenter experimenten in Kenia en Uganda .
De Ombudsman schetst in het rapport “In het krijt bij de overheid” (2013) de situatie van een alleenstaande vrouw met twee kinderen, een deeltijdbaan en aanvullende bijstandsuitkering. “Deze alleenstaande vrouw ontvangt twaalf inkomenselementen, afkomstig van acht instanties. Daarvoor moeten achttien (digitale) formulieren per jaar worden ingevuld en ontvangt het gezin tachtig betalingen per jaar.”
U begrijpt: het huidige systeem van toeslagen, (voorlopige) heffingen, uitkeringen en belastingen is enorm complex en tijdrovend. En dat kost geld, ook omdat instanties en regelgeving vaak niet nauw op elkaar aansluiten. Een onwenselijke systeem waarbij vaak iets mis gaat met onnodige boetes en problemen tot gevolg.
Een paar cijfers die laten zien dat het om reusachtige bedragen gaat: In de regio Nijmegen zijn in 2014 rond de 15.000 mensen werkloos en ontvangen ruim 6500 van hen een Wwb-uitkering (Wet werk en bijstand). Nijmegen krijgt van de landelijke overheid ruim 100 miljoen. We geven in Nijmegen in 2014 bijna 17 miljoen uit aan alles wat met re-integratie te maken heeft, daarmee stromen ongeveer 600 mensen ‘duurzaam’ uit naar werk. Waarbij de kanttekening moet worden gemaakt dat de term ‘duurzaam’ gelijk staat aan minimaal zes maanden uitstroom. Een simpele rekensom zegt dat we per persoon bijna € 28.000,- uitgeven om door middel van re-integratie minimaal zes maanden werk te hebben. Dit is een versimpelde weergave, maar dat het om veel geld gaat is duidelijk.
Daarom lijkt het GroenLinks verstandig het in Nijmegen anders aan te pakken. Dat zouden we kunnen doen door een lokaal experiment met een aantal simpele uitgangspunten:
-Mensen met een uitkering kunnen kiezen uit twee stelsels, óf ze behouden de huidige uitkering óf ze doen mee met een pilot;
-Bij meedoen met de pilot wordt een bedrag uitgekeerd dat minimaal gelijk is aan de huidige uitkering;
-Werken wordt echter gestimuleerd doordat overige inkomsten niet worden afgetrokken van het bedrag.
Een systeem als dit levert behalve een versimpeling van het inkomenssysteem (en daardoor minder uitvoeringskosten) het voordeel op dat mensen makkelijker zelfstandig in hun inkomen kunnen voorzien. Een positieve benadering, want geld verdienen wordt niet meer afgestraft zoals in het huidige systeem. Sterker nog; het motiveert mensen om bij te verdienen of bijvoorbeeld een onderneming te starten en hun talenten te ontplooien zodat de kans op een duurzaam inkomen groter wordt.
Natuurlijk, we zijn er nog lang niet, want het is veel ingewikkelder dan dat we hier schetsen. Zo staat landelijke wetgeving nog in de weg. Toch vinden we het tijd om stappen te zetten. Daarom zijn we bezig met een voorstel waarin we het college van B&W vragen uit te zoeken wat de mogelijkheden en beperkingen zijn. We betrekken hier graag inwoners van Nijmegen bij. Daarom roepen we bij deze iedereen op: heeft u ideeën voor het experiment of expertise op dit onderwerp, neem contact op! Innovatieve, maar ook een kritische inbreng is welkom. En wie weet ontwikkelen we samen een systeem waarbij veel kosten worden bespaard en meer mensen werk vinden. Een win-win situatie voor iedereen.