Ook in Nijmegen staken tientallen mensen op 21 september, de landelijke Keep It Clean Day, een dagje de handen uit de mouwen om zwerfafval op te ruimen. De actie leverde een flinke berg vuilnis op, allemaal achteloos op straat gegooide blikjes, propjes, peuken en andere troep. Maar veel afval bevat waardevolle grondstoffen. Daarom zouden we wel eens wat aandachtiger mogen kijken naar wat we weggooien.
Dit artikel verscheen vandaag ook in De Gelderlander.
Gelukkig wordt het meeste afval niet op straat gemikt, maar netjes in groene zakken of GFT-bakken aan de straat gezet. In 2011 gooiden we in Nijmegen met zijn allen ruim 76 miljoen kg afval weg. Een groot deel daarvan is restafval: 20,6 miljoen kg, of 125 kg per bewoner. Daarnaast leveren we allerlei andere soorten vuilnis in: per persoon 96 kg GFT, 61 kg oud papier, 25 kg glas, 20 kg puin, 11 kg plastic, plus per Nijmegenaar nog in totaal 127 kg aan andere rommel, zoals hout, textiel, dakbedekking, metalen, batterijen en vloerbedekking.
Vergeleken met andere steden scoort Nijmegen goed op het gebied van afvalscheiding. Daar mogen we trots op zijn, want veel afval kan uitstekend verwerkt worden tot nieuwe producten. Als we niet zo netjes ons glas in de glasbak zouden gooien, dan stonden de bottelarijen snel stil. Meer dan 90 procent van het glas wordt gerecycled. Hetzelfde geldt voor papier: de belangrijkste grondstof voor de papierindustrie is oud papier. Daarom horen lege flessen en oude kranten niet in de groene zak.
Omgekeerd inzamelen
De 465 kg vuilnis per jaar die we in Nijmegen per persoon gedachteloos in groene zakken, kliko´s en glasbakken storten, bevat dus onmisbare grondstoffen voor allerlei takken van industrie. Het wordt tijd dat we de Nijmegenaren gaan waarderen voor hun inspanningen om al die kostbare grondstoffen netjes aan te leveren.
Hoe kunnen we dat in de praktijk uitvoeren? ‘Omgekeerd inzamelen’ is een veelbelovende mogelijkheid. In andere plaatsen in Nederland is al enige ervaring opgedaan met deze radicaal andere kijk op afval. Omgekeerd inzamelen betekent dat het voor bewoners zo gemakkelijk en goedkoop mogelijk wordt gemaakt om waardevolle afvalstromen gescheiden aan te leveren. Met omgekeerd inzamelen verandert ‘afvalbeleid’ in ‘grondstoffenbeleid’.
In een ideale situatie wordt bij omgekeerd inzamelen al het afval dat als grondstof kan dienen netjes huis aan huis opgehaald. Restafval moet je zelf wegbrengen, bijvoorbeeld naar een ondergrondse container ergens in de straat of bij een supermarkt. Door het aantrekkelijker te maken herbruikbare grondstoffen apart aan te leveren gaat het recyclingpercentage omhoog en vermindert de hoeveelheid onbruikbaar restafval.
In verschillende gemeenten zijn hier al goede resultaten mee geboekt. In Druten liep door omgekeerd inzamelen de hoeveelheid restafval zelfs met de helft terug. In stedelijke gebieden is omgekeerd inzamelen vaak lastiger, maar ook in bijvoorbeeld Zwolle en Amersfoort zijn afgelopen jaar veelbelovende pilots gedaan. De hoeveelheid restafval nam fors af, het recyclingpercentage nam toe. Ook belangrijk: de bewoners van die steden zijn positief over omgekeerd inzamelen.
Circulaire economie
Omgekeerd inzamelen past in de beweging naar een circulaire economie. Dat houdt in dat we er niet langer klakkeloos van uitgaan dat mijnen en bronnen onuitputtelijk zijn, maar dat we grondstoffen zo lang mogelijk nuttig blijven hergebruiken. Dat is hard nodig, want veel metalen en mineralen worden in hoog tempo schaarser, en daarmee duurder. Zonder een stabiele aanvoer van grondstoffen komt de economie tot stilstand. China koopt over de hele wereld mijnen op om er zeker van te zijn dat Chinese fabrieken kunnen blijven daarien. Ook in Nijmegen merken we de gevolgen van stijgende prijzen van allerlei metalen: steeds vaker hebben we te kampen met diefstal van bronzen kunstwerken uit stadsparken en particuliere tuinen, en van lood van daken van basisscholen.
Naarmate grondstoffen schaarser worden, wordt ons afval steeds waardevoller. Daarnaast: in een kilo oude mobieltjes zit meer goud dan in een kilo gouderts. Recycling, met een treffende term ook wel aangeduid als ‘stadsmijnbouw‘, is dus een lucratieve business. Volgens een recent onderzoek van McKinsey zou Europa 500 miljard euro per jaar kunnen besparen op de import van grondstoffen als we in een rustig tempo overstappen op een circulaire economie.
Nijmegen zou die circulaire economie moeten omarmen en zo snel mogelijk ervaring moeten gaan opdoen met omgekeerd omzamelen, bijvoorbeeld met proefprojecten in enkele wijken. Afval is de grondstof van de toekomst, niet iets om achteloos weg te gooien.
Marisha Maas, Initiatiefnemer Keep It Clean Day Nijmegen
Jos Reinhoudt, Gemeenteraadslid GroenLinks Nijmegen