Bovenstaande laat zien wat mis is met ons stelsel van sociale zekerheid. We hebben een ingewikkeld, inefficiënt en bureaucratisch systeem opgetuigd dat uitgaat van wantrouwen en onwil. Het ontvangen van een uitkering is aan enorm veel regels gebonden. En wie regels stelt moet ze kunnen handhaven. Daardoor is een heel circuit aan bureaucratische en logge controlemechanismen opgetuigd. De Fraudewet die zijn doel totaal voorbij is geschoten is hier ook een goed voorbeeld van.Op onze oproep om een lokale proef met het basisinkomen te starten (Gelderlander, 10 januari) kregen we een stroom aan reacties. Van principieel voorstanders van een onvoorwaardelijk basisinkomen, tot mensen met een uitkering die tegen regels aanlopen. Zo mailde iemand: “…pogingen om zelf een klein beetje geld te verdienen worden nou niet bepaald gewaardeerd. De kleinste administratieve fout wordt afgestraft en op je inkomen gekort (…) Als je pech hebt krijg je een boete gelijk aan het bruto inkomen voor die periode”. Dit kan volgens ons nooit de bedoeling zijn.
Het begrip ‘basisinkomen’ houdt kort gezegd in dat mensen een bepaalde geldsom krijgen die voldoende is om van te leven. Zonder dat voorwaarden worden gesteld. De discussie ontstaat recent weer op verschillende plaatsen. In Zwitserland zijn ze al een stap verder, daar wordt binnenkort een referendum uitgeschreven voor het landelijk invoeren van een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen. Steeds meer mensen ervaren dat het huidige systeem niet langer houdbaar is. Dat de tijd rijp is voor verandering. En omdat verandering vaak van onderop moet komen, willen wij dat Nijmegen een van de pioniers is.
Een lokaal experiment is interessant omdat de gemeente verantwoordelijkheid is voor mensen in de bijstand en de begeleiding naar werk. In de regio Nijmegen waren in 2014 rond de 15.000 mensen werkloos en ontvingen ruim 6500 van hen een Wwb-uitkering. Jaarlijks geeft Nijmegen bijna 17 miljoen uit aan alles wat met re-integratie te maken heeft. Rond de 600 personen vinden hierdoor (tijdelijk) werk. Reden genoeg om te kijken naar de effectiviteit van de bestaande instrumenten.
Wij denken dat een versimpeling van regelgeving, gebaseerd op belonen en vertrouwen, meer uit mensen haalt en uiteindelijk goedkoper is dan het huidig systeem. Daarom willen wij graag een proef met een variant op het basisinkomen, alleen hierdoor kunnen we zien of het werkt. Te denken valt aan een kleinschalige variant met bijvoorbeeld bijstandsgerechtigden die zich vrijwillig aanmelden.
Dit levert een aantal voordelen op:
- Een versimpeling van het inkomenssysteem;
- Stimuleren van creativiteit en ondernemerschap;
- Stimulering van eigen regie, verantwoordelijkheid en participatie;
- Vermindering van problemen;
- Minder kosten voor de gemeente aan (schuld)hulpverlening. Zorgkosten dalen wanneer mensen beter hun in vel zitten. Minder kosten voor controles en re-integratie.
Ook zijn er risico’s:
- Doordat de arbeidsmarkt er niet goed voor staat is het moeilijk extra inkomen te verwerven;
- Het is onbekend wat de uitvoeringskosten zijn, dus eenmalig moet de gemeente geld vrij maken;
- Oneerlijke concurrentie, vooral in het geval iemand zo veel bijverdient dat zijn inkomen die van fulltime werkenden overstijgt. Dat kan worden ondervangen door in de pilot voorwaarden te stellen waardoor oneerlijke concurrentie zoveel mogelijk wordt voorkomen.
Over bovenstaand idee moet goed worden gesproken met belanghebbenden en experts. En er moet breed draagvlak voor zijn. Haagse wetgeving staat nog in de weg, maar ook daar zullen ze moeten inzien dat verandering nodig is. Open staan voor innovatieve experimenten wordt makkelijker als vanuit de samenleving de roep om verandering groter wordt. Laten we vooral starten met een goede en constructieve discussie.
April Ranshuijsen & Lisa Westerveld, GroenLinks Nijmegen
GroenLinks organiseert op 3 februari een thema-avond. Meer informatie: www.nijmegen.groenlinks.nl
